Ngoài cổ phiếu thì thị trường chứng khoán còn bao gồm nhiều công cụ tài chính khác hỗ trợ người đầu tư sinh lợi nhuận, điển hình nhất cần phải nói tới là chứng khoán phái sinh - một sản phẩm tài chính còn mới mẻ với đa phần nhà đầu tư F0. Vì vậy, ngay trong bài viết này mình sẽ cùng những nhà đầu tư tìm hiểu xem chứng khoán phái sinh là gì nhé.
Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh gồm có 4 loại chính
Chứng khoán phái sinh được hiểu là sản phẩm tài chính ở hình thức hợp đồng nhưng trong đấy giá trị của chứng khoán PS sẽ phụ thuộc vào 1 hoặc các loại tài sản cơ sở khác.
Cụ thể, hợp đồng xác nhận quyền cũng như nghĩa vụ từ các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở vào thời gian xác định trong tương lai ở mức giá đã được thỏa thuận từ trước. Tài sản cơ sở của sản phẩm chứng khoán phái sinh cũng được quy định là chứng khoán, mọi chỉ số chứng khoán hay các loại tài sản khác (thực phẩm, kim loại,...)
Hiểu 1 cách đơn giản nhất thì tại thị trường trong nước ta, mọi sản phẩm chứng khoán phái sinh cho phép các nhà đầu tư đặt cược vào sự tăng lên hay giảm xuống của tài sản cơ sở trong tương lai. Nếu sự thay đổi này diễn ra khớp với dự đoán của người đầu tư thì người đầu tư lúc này sẽ có lời.
Chứng khoán phái sinh nào hiện đang được giao dịch tại Việt Nam?
Chứng khoán phái sinh gồm có 4 loại chính:
Hợp đồng kỳ hạn: là loại thỏa thuận giữa 2 bên tham gia mua và bán 1 loại tài sản ở thời điểm nhất định trong tương lai ở mức giá được xác định ở hiện tại.
Hợp đồng tương lai: là loại HĐ kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch ở Sở giao dịch chứng khoán.
Hợp đồng quyền chọn: Người nắm giữ loại HĐ này có quyền, nhưng sẽ không có nghĩa vụ, mua hay bán 1 loại tài sản cơ sở nào tại 1 thời điểm nhất định ở trong tương lai theo mức giá được xác định từ trước. Người bán HĐ sẽ có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi mà người nắm giữ HĐ chọn thực hiện quyền. Loại HĐ này chọn bao gồm có quyền chọn mua và quyền chọn bán.
Hợp đồng hoán đổi: Loại HĐ này là 1 thỏa thuận giữa 2 bên về việc hoán đổi dòng tiền phát sinh từ những công cụ tài chính có trong tương lai. Hợp đồng hoán đổi sẽ quy định rõ lúc hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán phù hợp.
Trong đấy, hợp đồng tương lai (HĐTL) là loại sản phẩm CKPS đầu tiên được niêm yết và giao dịch tại thị trường Việt Nam, cụ thể đó là HĐTL ở chỉ số cổ phiếu VN30.
Sự khác biệt giữa giao dịch Chứng khoán phái sinh (HĐTL) với giao dịch cổ phiếu
Ký quỹ trong giao dịch chứng khoán phái sinh đóng vai trò là khoản đặt cọc
Các HĐTL sẽ có các bảng giá riêng, các nhà đầu tư sẽ dựa vào kỳ vọng của mình về sự tăng lên hoặc giảm chỉ số để đặt lệnh và khớp lệnh giao dịch. Nhà đầu tư kỳ vọng chỉ số tăng sẽ mua HĐTL chỉ số còn nếu ngược lại, người đầu tư sẽ bán HĐTL chỉ số nếu kỳ vọng chỉ số bị giảm.
Theo đấy, điều khác biệt trước hết của giao dịch HĐTL đó là “đáo hạn”, vì thế khi giao dịch HĐ, các NĐT cần phải chú ý tới lựa chọn hợp đồng có tháng đáo hạn thích hợp với kế hoạch đầu tư.
Điểm khác biệt tiếp theo đó là nếu các nhà đầu tư muốn mua cổ phiếu ở thị trường cơ sở thì cần phải có đủ tiền trước khi thực hiện giao dịch, ở giao dịch HĐTL thì không. Nhà đầu tư không nhất thiết phải đủ toàn bộ số tiền để tham gia mua hay không cần nắm giữ tài khoản để bán. Với điểm khác biệt này sẽ dẫn nhà đầu tư tới với khái niệm mới “Ký quỹ”.
Ký quỹ trong giao dịch CKPS đóng vai trò đấy là khoản đặt cọc đảm bảo cho việc thực hiện trách nhiệm của cả 2 bên khi tham gia vào hợp đồng. Tỉ lệ ký quỹ ban đầu sẽ cho mỗi loại HĐ khác nhau và được quy định từ Trung tâm lưu ký. Trong trường hợp các nhà đầu tư không đủ số tiền ký quỹ như mong muốn có thể bị gọi ký quỹ và sẽ phải hoàn thành đầy đủ ký quỹ để tiếp tục duy trì hợp đồng.
Người đầu tư sẽ bán HĐTL chỉ số nếu kỳ vọng chỉ số bị giảm
Một điểm khác biệt nữa từ CKPS đó là cơ chế thanh toán hàng ngày. Các nhà đầu tư khi giao dịch hợp đồng cần phải thực hiện thanh toán toàn bộ lãi, lỗ mỗi ngày.
- Nếu tài khoản CKPS lỗ ròng: người đầu tư sẽ cần thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất tới 9h sáng ngày hôm sau
- Nếu tài khoản CKPS của nhà đầu tư lãi ròng: NĐT sẽ nhận được đầy đủ số lãi phát sinh sau 11h sáng ngày hôm sau.
Xem thêm: mở tài khoản chứng khoán đơn giản
Bài viết trên đã nói rõ về chứng khoán phái sinh là gì cho những người đang có ý định đầu tư vào loại chứng khoán này. Hãy là một người đầu tư thông minh và đưa ra những quyết định đúng đắn nhất nhé.
